kasteel Wiltenburg en Romeinske castella
werom research lokaasje
werom lokaasje
kasteel Wiltenburch (Wiltaburg, Uiltaburg, Viltaburg) by Utrecht oan ‘e Rijn
It is net rjocht dúdlik wêr’t it kastiel of burcht Wiltenburg lein hat. Oer it generaal wurdt der al fan út gien, dat it boud is op de ferlitten oerbliuwsels fan in Romeinsk castellum oan ‘e Rijn. Guon sizze yn Utrecht, op it plak dêr’t no it Domplein. Neffens har falle Traiectum en Wiltenburg tegearre. Oaren neame Vechten as plak. Dêr leit it castellum Fectio, ûnder de 19e ieuse Waterliniefort Den Burg. Dat soe in âld hannelsplak wêze. Utrecht soe inkeld in plak foar it fear wêze.
Ek oer de herkomst fan ‘e namme is diskusje. In midsieuske boarne ferwiist nei it stiennen kastiel mei ‘wallen’ dat in Fryske foarst 200 nei Kr. boud hat om ‘e ynwenners te beskermjen. De namme soe ferwize nei de ‘burcht van wildvangers’. De famylje fan ‘e opperjachtmeesters soene har dy namme ek taeigene ha. De burcht waard ferovere torch de Romeinen, mar de Friezen (en Saksen) feroveren it werom en fersterkten it.
De namme Wilten soe neffens guon oare âlde boarnen ferbûn wêze mei in stam dy ’t de Wilten hyt, mar dêr bestiet sterke twifel oer. Wilten soene Friezen wêze kinne, mar ek Bataven.
In lettere ynterpretaasje seit dat it meast wierskynlik is dat Wiltenburg in âlde ynheemske Fryske beneaming wie foar in plak fan in ús ûnbekende betsjutting.
Bron: Broer, C.J.C. en M.W.J. de Bruijn, Antonina, Wiltenburg, Traiectum, de kennis van het Romeinse verleden van Utrecht door de eeuwen heen, in: Jaarboek 1997, Vereniging Oud Utrecht, Utrecht 1997
plattegrûnen castellum Fectio, Vechten en castellum Traiectum, Utrecht
Castella, zijn kleine forten, ongeveer op 2 uur marsafstand van elkaar af gelegen waar +/- 600 soldaten waren gestationeerd. De meeste van deze Castella waren gelegen langs de Limes, de Noordelijke grens van het Romeinse Rijk tussen het jaar 48 en het jaar 250.
Bron: http://www.gemina.nl/dutch/castella_nederland.htm
castellum/fort Vechten
De Romeinen verkozen de plek bij Vechten vanwege de in de Rijn uitmondende Vecht. Ze bouwden hun castellum in het jaar 4, en noemden het waarschijnlijk naar die rivier, de Fectio. Het fort was van tijd tot tijd redelijk van belang als logistieke basis voor de operaties in Germania. Mede om deze reden was het ook aantrekkingspunt voor de lokale bevolking, die aan beide zijden van het fort een kampdorp (vicus) bouwde. Het castellum werd mogelijk verlaten in de laat-3de eeuw, toen het Romeinse Rijk crisis na crisis te verduren kreeg. Toch lijkt de roerige periode minder een reden voor vertrek als het opdrogen van de dode rivierarm die als haven fungeerde, terwijl ook de monding van de Vecht zich westwaarts verplaatste. Het naburige castellum bij Trajectum/Utrecht nam waarschijnlijk de rol van Fectio over.
Hoe het ook zij, in de latere jaren van de 19de eeuw kozen de Nederlandse ingenieurs nu juist dit deel van de regio, en ze bouwden hun fort direct naast het castellum, maar boven op de vicus, zonder dat men zelfs van hun bestaan wist. Echter, het toeval wilde dat toen de eerste Romeinse vondsten aan het licht kwamen, een van de officieren het briljante idee had deze te verzamelen en aan het Museum van Oudheden in Leiden te schenken. Door deze beslissing werd een grote verzameling unieke vondsten gespaard ondanks dat het castellum noch de vicus ooit echt aan een archeologisch onderzoek onderworpen werden. Maar dat was ook niet mogelijk, aangezien toendertijd de archeologie als wetenschap nog helemaal niet bestond.
Bron: http://www.fectio.org.uk/groep/vechtennl.htm
By wenjen yn 'e Rijndelta wurdt Vechten neamd as wichtichste legerhaven fan 'e Romeinen. >wenjen yn 'e Rijndelta
castellum Dorestad
Yn 1929 beskreau Holwerda de earste opgraving fan it Frankisch castellum by Dorestêd. De vicus hat him bûten it castellum oan ‘e rivierkant ûntjûn. Dat wie te sjen oan ‘e lizzing fan ‘e wâlen. It castellum wie fjouwerkantich en lei tsjinoer de vicus. Sawol de vicus as it castellum waarden omsluten troch in pallisademuorre fan flechtwurk.
plattegrûn Frankysk castellum Dorestad
It castellum bestiet út trije parten; de curtis (capitularia?); mei dêryn it haadgebou, mei kazematten en bygebouwen (a,g,f,h), de curticula; it foarhôf, mei lytse gebouwen (f,h,i,j) en it pomerium; it gruttere stedsgebiet of (apel)hôf, mei tsjerkhôf en tsjerkje (a o/m d).
a o/m d: swiere muorren: fûn binne dûbele pallisademuorren fan flechtwurk mei pallisadegreppel, mei e: poarte, en a,f: by de wâlmuorre delboude heech gebouwekompleks, in soarte fan kazematten en bygebouwen. Alles op swiere peallen boud. Middenyn it haadgebou, de sala (l). Op djipfundearre peallen boud, moat heech houten gebou west ha, mei fjouwerkante ferdieling yn it gebou.
a,f,g,h: los fersterke pallisademuorren (fjouwerkant), ien iepening westkant
f,h,i,j: foarhôf, ljochtere pallissadearring, (foar in part) iepen (beammen), yngang westkant (k)
Yn ‘e curtis en de curticula stiene in pear lytse gebouwen.
m,n,o: grêffjild, mei tsjerkje (p)
Eastlik slute de vicus oan op it castellum.
bron: Holwerda, dr. J. H., Dorestad en onze vroegste middeleeuwen, A. W. Sijthof UItg.mij., Leiden 1929
oare foarbylden castella, kastielen, burchten
bron: Holwerda, dr. J. H., Dorestad en onze vroegste middeleeuwen, A. W. Sijthof UItg.mij., Leiden 1929
foto's fan rekonstruksjes fan in castellum, in wachttoer en 'e limes fan Internet
